πλατύνω

ΝΜΑ, πλαταίνω Ν [πλατύς]

καθιστώ κάτι πλατύ ή πλατύτερο το επεκτείνω κατά πλάτος, φαρδαίνω (α. «πλαταίνουν τον δρόμο» β. «πλατύνουσι γὰρ τὰ φυλακτήρια αὐτῶν», ΚΔ)

νεοελλ.

1. (αμτβ.) γίνομαι πλατύς ή πλατύτερος απ' ὁ,τι ήμουν, ευρύνομαι, διευρύνομαι (α. «πλάτυναν τα παπούτσια μου» β. «πλάτυνε ο ορίζοντάς του»)

2. παθ. πλατύνομαι και πλαταίνομαι

είμαι δεκτικός πλατύνσεως, επιδέχομαι πλάτυνση («ο δρόμος δεν πλαταίνεται άλλο»)

μσν.

(σχετικά με το στόμα) ανοίγω διάπλατα

μσν.-αρχ.

1. (σχετικά με τον χριστιανισμό) διαδίδω

2. φρ. «πλατύνω τὸ στόμα τινὸς ἐπί τινα» — παρέχω σε κάποιον ελευθερία λόγου έναντι άλλου, τόν αφήνω να πει ὁ,τι θέλει

αρχ.

1. επεκτείνω («πλατύνειν τὴν εἰσβολήν», Ιώσ.)

2. μεγαλώνω κάτι αραιώνοντάς το («τοὺς ἐφεξῆς στίχους πλατύνειν», Αρρ.)

3. μιλώ με επιτηδευμένους λαρυγγισμούς ή με έκταση τής φωνής, εκφράζομαι με λέξεις οι οποίες προσδίδουν πλάτος στη φωνή μου («πλατύνειν τὴν φωνήν», Ερμογ.)

4. (σχετικά με τον λόγο) καθιστώ κάτι σχοινοτενές, μακρηγορώ

5. μεταχειρίζομαι πλεονασμούς («πιστοῡται δι' οὐ κατ' ἐνθύμημα μόνον, ἀλλὰ καὶ κατ' ἐπιχείρημα πλατύνων», Δίον. Αλ.)

6. μέσ. πλατύνομαι

α) (για την κόρη τού οφθαλμού) διαστέλλομαι

β) υπερηφανεύομαι για κάτι, καυχώμαι, κομπορρημονώ

7. φρ. α) «πλατύνομαι τὴν γῆν» — επεκτείνω, μεγαλώνω τη χώρα μου

β) «πλατύνω τὴν καρδίαν» — ανακουφίζω, ελαφρώνω την καρδιά κάποιου από μέριμνες ή φροντίδες

γ) «πλατύνεται ἡ καρδία»

i) ανοίγει η καρδιά μου, ανακουφίζομαι από τις έγνοιες ή τις φροντίδες, ξαλαφρώνω

ii) αλαζονεύομαι

δ) «πλατύνεται τὸ στόμα μου» — κομπορρημονώ.